Ofiara czuje się bardzo nieszczęśliwa. Nie lubi, ani nie szanuje siebie, pogardza sobą i ma tendencję, by podporządkować i uzależniać się od innych, jednocześnie zachowując wobec nich postawę obronną.
W relacjach, myli zachowania pełne współczucia, litości i użalania się z pojęciem miłości. W ten sposób sama okazuje swoje zaangażowanie i oczekuje, że właśnie tak będzie kochana. Jednak, mając o samej sobie niskie mniemanie, wywołuje sztuczne dramaty i konflikty, wystawiając się na rozczarowania, upokorzenie czy zdradę. Będąc osobą podejrzliwą i zazdrosną, prowokuje sceny, w których druga strona – bez względu na to jak bardzo zależy jej na relacji – prawdopodobnie w końcu odrzuci ofiarę i odejdzie.
Ofiara bardzo nie lubi tych, którzy otrzymują – w jej przekonaniu – więcej uwagi, zainteresowania czy troski, niż ona sama. W takich sytuacjach nie potrafi zapanować nad swoim niezadowoleniem, urazą i wrogością. To może dotyczyć także jej własnych dzieci i przybierać formę biernej agresji: krytykowania ich i niedoceniania, nadmiernego kontrolowania nakazami i zakazami, a także odmawiania im swojej czułości i emocjonalnej bliskości, gdy tego potrzebują.
Syndrom sita*
Aby nie odnieść sukcesu i pozostać w dobrze sobie znanej postawie bezradności, ofiara zawsze znajduje sposób, by udowodnić, że porażka nie jest z jej winy i nie musi brać za nią odpowiedzialności. Dzięki temu, niepowodzenie jest wynikiem niesprzyjających okoliczności, wrogiego nastawienia, siły wyższej, czy celowego działania osób trzecich. Ona sama nigdy nie jest winna i zawsze ma w zanadrzu kogoś lub coś, co może obwiniać. Tę metodę stosuje także, by skierowany na nią gniew zamienić w litość.
Słuchając tego, co mówi ofiara, odnosisz wrażenie, że nikt inny nie stara się tak bardzo, nikt nie pracuje tak ciężko, jak ona. Nikt nie mierzy się w życiu, z taką ogromną ilością przeszkód i problemów. Nikt nie doświadcza takiego pecha czy przeciwności losu. Jest więc ona nieustannie przeciążona i zestresowana, jednocześnie niczego w życiu nie osiągając.
Potrafi też manifestacyjnie okazywać, że nie może na nikim polegać, bo wszyscy ją zawodzą. W związku z tym postanawia, że sama poradzi sobie z wszystkimi sprawami i udowodni, jaka jest silna. Jednak, gdy bliżej się temu przyjrzeć, to zazwyczaj okazuje się, że nie są to realne sytuacje, a jedynie sztucznie wykreowane dramaty i wyolbrzymione trudności tam, gdzie w rzeczywistości ich nie ma.
Syndrom sita odnosi się do wyuczonej postawy bycia przegranym i uzależnionym od innych osób. Przejawia się postrzeganiem wszelkich wyzwań i okoliczności życia wyłącznie jako tragedie i kryzysy oraz stwarzaniem problemów i wywoływaniem konfliktów, jeśli zbyt długo jest 'nudno’ i nic się nie dzieje.
Skrypt ofiary. Test*
Wypełnij poniższy test. Za każdą odpowiedź ‘Prawda’ policz sobie 10 punktów, a za ‘Fałsz’ – 1 punkt. Podsumowanie tego, na ile syndrom ofiary jest obecny w Twoim życiu, znajdziesz na końcu kwestionariusza.
1./ Zaznacz obszary Twojego życia, z którymi nie radzisz sobie, albo czujesz się w nich nieszczęśliwy/-a:
– związek osobisty, małżeństwo, Prawda / Fałsz
– bliższa i dalsza rodzina, Prawda / Fałsz
– relacje z dziećmi, Prawda / Fałsz
– sfera seksualna, Prawda / Fałsz
– przyjaźnie, koleżeństwo, życie towarzyskie, Prawda / Fałsz
– pieniądze, sytuacja majątkowa, Prawda / Fałsz
– nauka, Prawda / Fałsz
– praca zawodowa, relacje z przełożonymi, współpracownikami, Prawda / Fałsz
– poziom stresu i wewnętrznego napięcia, zdrowie, sprawność, Prawda / Fałsz
– jedzenie, słodycze, Prawda / Fałsz
– alkohol, Prawda / Fałsz
– leki, suplementy, Prawda / Fałsz
– nikotyna, Prawda / Fałsz
– narkotyki, Prawda / Fałsz
– internet, zakupy, Prawda / Fałsz
– inne, Prawda / Fałsz
2./ Gdy czujesz, ze tracisz kontrolę, masz tendencję do obwiniania innych:
– Twoje dzieci, Prawda / Fałsz
– partnera/małżonkę Prawda / Fałsz
– rodziców, opiekunów, Prawda / Fałsz
– szefa, Prawda / Fałsz
– współpracowników, Prawda / Fałsz
– przypadkowe osoby, Prawda / Fałsz
– instytucje, rząd, państwo, Prawda / Fałsz
3./ Jeden lub więcej z członków Twojej rodziny uważa cierpienie za cnotę:
– Ty sam/a, Prawda / Fałsz
– brat/ bracia, Prawda / Fałsz
– siostra/y, Prawda / Fałsz
– matka, Prawda / Fałsz
– ojciec, Prawda / Fałsz
– partner/ka, współmałżonek, Prawda / Fałsz
– babcia, Prawda / Fałsz
– dziadek, Prawda / Fałsz
– wujek, Prawda / Fałsz
– ciocia, Prawda / Fałsz
4./ Często jest Ci siebie żal, użalasz się nad sobą. Prawda / Fałsz; Zapisz powód:
5./ Często żałujesz i jest Ci szkoda innych osób.
– matki, Prawda / Fałsz; Powód:
– ojca, Prawda / Fałsz; Powód:
– córki, Prawda / Fałsz; Powód:
– syna, Prawda / Fałsz; Powód:
– partnera/-ki, Prawda / Fałsz; Powód:
– przyjaciela, Prawda / Fałsz; Powód:
– współpracownika/współpracowników, Prawda / Fałsz; Powód:
– sąsiada, Prawda / Fałsz; Powód:
– przypadkowych lub nieznanych osób, Prawda / Fałsz; Powód:
6./ Twoje dziecko często użala się nad sobą i wyraża litość w podejściu do siebie. Prawda / Fałsz; Powód:
7./ Czasem pomagasz innym, kosztem siebie lub/i Twojej rodziny; Prawda / Fałsz;
8./ Często użalasz się nad zranionymi lub zabłąkanymi zwierzątkami i chcesz zabrać lub bierzesz je do domu. Prawda / Fałsz;
9./ Często czujesz się jak ofiara, jak męczennik. Czujesz, że musisz się poświęcać dla innych. Prawda / Fałsz;
10./ Ważna osoba w Twojej rodzinie jest ofiarą, zachowuje się, jak męczennik. Prawda / Fałsz;
11./ Doświadczasz ogromnego poczucia winy w swoim życiu. Prawda / Fałsz;
12./ Używasz poczucia winy, by kontrolować swoje dzieci. Prawda / Fałsz;
13./ Wydaje się, że to zawsze Tobie lub/i Twojej rodzinie przytrafiają się najgorsze rzeczy. Prawda / Fałsz;
14./ Masz wrażenie, że ciężko pracujesz, ale nie jesteś (nigdy lub wystarczająco) doceniana/y. Prawda / Fałsz;
15./ Nikt nie zauważa, jak wiele dobrego robisz dla innych. Prawda / Fałsz;
16./ Ludzie zawsze czepiają się Ciebie o coś. Prawda / Fałsz;
17./ Twoi rodzice używali poczucia winy, by Tobą manipulować lub/i kontrolować. Prawda / Fałsz;
18./ Jako dziecko byłeś/byłaś ofiarą przemocy.
– psychicznej, Prawda / Fałsz;
– fizycznej, Prawda / Fałsz;
– seksualnej, Prawda / Fałsz;
19./ W Twojej rodzinie pochodzenia miała miejsce przemoc:
– psychiczna, Prawda / Fałsz;
– fizyczna, Prawda / Fałsz;
– seksualna, Prawda / Fałsz;
20./ Gdy dorastałeś/-aś, jedno z rodziców lub oboje mieli problem z alkoholem (czy innym uzależnieniem) lub ma go obecnie. Prawda / Fałsz;
21./ Jedno z dziadków lub oboje, ze strony mamy lub taty miało problem z alkoholem (lub innym uzależnieniem). Prawda / Fałsz;
22./ Uzupełnij zdania:
Mój/moja … lituje się nade mną i żałuje mnie, bo … Prawda / Fałsz;
Moje / moi … litują się nade mną i mnie żałują, bo … Prawda / Fałsz;
Suma punktów:
65-100 Syndrom ofiary jest obecny w Twoim życiu. Zalecane jest poszukanie pomocy.
101-120 Syndrom ofiary jest bardzo silnie obecny w Twoim życiu. Zalecana jest terapia i leczenie, by przeciwdziałać chorobom powiązanym z wysokim poziomem stresu.
Powyżej 120 Jesteś głęboko uwikłany w syndrom ofiary. Zalecane jest niezwłoczne zwrócenie się o profesjonalną pomoc, by przeciwdziałać kolejnym dramatom w Twoim życiu oraz zapobiec chorobom związanym z wysokim poziomem stresu.
* Na podstawie 'Breaking Free from the Victim Trap’ Diane Zimberoff, M.A.
